Không ngoa khi nói rằng thuỷ tinh hiện hữu trong gần như mọi ngõ ngách của cuộc sống, bao gồm cả… bài viết mà đang đọc ngay lúc này: từng từ trong bài được số hoá và truyền đi với vận tốc hơn 200.000km/giây qua hệ thống cáp quang chạy dài dưới đại dương, với lõi cáp làm từ sợi thuỷ tinh có độ trong suốt cao gấp 30 lần nước tinh khiết.
Sinh ra từ lửa
Truyền thuyết ngàn xưa của La Mã kể rằng những con buôn đã vô tình khám phá ra thuỷ tinh khi đang nhóm lửa trên biển. Một hỗn hợp trong suốt xuất hiện khi đốt cháy các vật liệu trộn lẫn với cát. Về cơ bản, thuỷ tinh được tạo tác từ quá trình nung chảy cát thạch anh (silica), đá vôi và soda. Nếu tính trong suốt được quyết định bởi độ tinh khiết của cát, đá vôi lại đóng vai trò cường hoá, quyết định độ cứng, còn soda giúp hạ nhiệt đột ngột, ngăn tạo thành các mắt lưới tinh thể, cho ra một chất rắn vô định. Để từ đó, thủy tinh - đứa con của lửa ra đời.
Một vẻ đẹp bất biến
“Lung linh nắng thủy tinh vàng”. Mang một vẻ đẹp thanh khiết, từ lâu thuỷ tinh đã là nàng thơ của sự sáng tạo. Từ những lọ thuỷ tinh đựng bánh kẹo đi qua tuổi thơ bao thế hệ, đến chai nước mắm, lọ gia vị in dấu không biết bao nhiêu cực phẩm mẹ làm, tới mạng lưới đèn cao áp trải nghìn trùng phương, sáng lối cho hàng triệu chuyến xe đi khắp tổ quốc, và cả những tròng kính hiển vi bóc trần vạn vật: con vi khuẩn nhỏ xíu tít dưới lòng đất, hay vì tinh tú le lói trong bao la vũ trụ. Như cộng hưởng thêm đặc tính trơ hoá học hầu như không thể bị bào mòn, thuỷ tinh đã và đang tồn tại, sát cánh cùng nhân loại qua nhiều biến động lịch sử.
Lời giải cho biến đổi khí hậu
Thủy tinh có thể được tái chế hoàn toàn: khi tái chế 1 chai thủy tinh, ta có 1 chai thủy tinh mới với khối lượng hầu như không giảm hụt. Việc tái chế thuỷ tinh cũng giúp giảm năng lượng cần thiết và lượng CO2 thải ra môi trường trong quá trình sản xuất. Ở nhiều nước phát triển, tỉ lệ tái chế chai lọ thủy tinh sau tiêu dùng có thể lên đến 75%. Đây được xem là một trong những giải pháp hiệu quả trong cuộc chiến bảo vệ môi trường và chống biến đổi khí hậu toàn cầu.
Bảo chứng cho sức khoẻ
Thủy tinh được yêu thích không chỉ nhờ nét duy mỹ mà còn vì tính ứng dụng cao, đặc biệt trong việc lưu giữ hương vị và đặc tính của sản phẩm.
Với đặc tính trơ hoá học, thuỷ tinh đảm bảo thực phẩm và nước uống luôn “tươi mới” như ban đầu, không bị biến chất hay giảm sút chất lượng trong quá trình đóng gói và tiêu thụ. Ngành dược cũng sử dụng thuỷ tinh trong bảo quản thuốc men, giữ cho dược tính không thay đổi.
Nhìn vào tương lai
Thuỷ tinh đang dần lấn sân sang những lĩnh vực khoa học mới. Bằng chứng là đã có một số nghiên cứu sử dụng thuỷ tinh trong việc dọn dẹp chất thải hạt nhân, hay cấy ghép các thiết bị y sinh thay thế. Và trong khi đang đọc bài báo này, bạn rất có thể đang nhấm nhấp một ly “nâu đá” đầu hè và chiêm nghiệm rằng: Thuỷ tinh quả là một loại vật liệu “dị biệt” của mẹ thiên nhiên, sinh ra từ đất và lửa, bị đóng băng như mặt hồ giữa đông, mãi mãi dính lời nguyền bất biến trước mọi tác động hoá học, rồi sau đó hiện diện trong mọi mặt của đời sống con người. Rắn chắc nhưng linh hoạt, cao quý nhưng thân thuộc, thuỷ tinh thật sự xứng đáng với vị thế quan trọng trong hành trình phát triển bền vững cùng nhân loại.
Hãy tham gia sử dụng và tái chế thuỷ tinh cho một môi trường thật xanh và thật trong.
